Czy kiedykolwiek zastanawiałeś się, jak wygląda świat oczami osoby z niepełnosprawnością? Wyobraź sobie, że prosty krawężnik czy brak windy stają się nie do pokonania, a zwykłe czynności, które wykonujemy codziennie, nagle wymagają olbrzymiego wysiłku. To niewyobrażalne, prawda? A jednak to rzeczywistość milionów ludzi na całym świecie.
Równe prawa, równe szanse
Dziś obchodzimy 10. rocznicę ratyfikacji przez Polskę Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych. Ten dokument zwraca uwagę na konieczność znoszenia barier, które mogą ograniczać osobom z niepełnosprawnościami pełny udział w życiu społecznym. Jak to ujął Rzecznik Praw Obywatelskich – dostępność to prawo człowieka.
Czy to oznacza, że osoby z niepełnosprawnościami mogą i powinny korzystać ze wszystkich wolności i praw człowieka na równi z innymi? Oczywiście! Tylko jak to wygląda w rzeczywistości? Według Rzecznika Praw Obywatelskich, zdarza się, że przez napotykane w codziennym życiu bariery, obywatele są wykluczani z życia społecznego czy zawodowego. Zwykły krawężnik, schody, brak windy czy ścieżki prowadzącej mogą okazać się dla niektórych przeszkodami nie do pokonania.
Projektowanie uniwersalne – kluczem do dostępności
Na szczęście istnieje rozwiązanie, które może pomóc w budowaniu bardziej inkluzywnego świata – projektowanie uniwersalne. Polega ono na projektowaniu produktów, środowiska, programów i usług w taki sposób, aby były użyteczne dla wszystkich, w możliwie największym stopniu, bez potrzeby adaptacji lub specjalistycznego projektowania.
Zgodnie z definicją zawartą w Konwencji ONZ, uniwersalne projektowanie “nie wyklucza pomocy technicznych dla szczególnych grup osób niepełnosprawnych, jeżeli jest to potrzebne”. Oznacza to, że nawet jeśli dana osoba potrzebuje dodatkowego wsparcia, powinna mieć możliwość korzystania z ogólnodostępnej przestrzeni, produktów i usług.
Dostępność w praktyce
Jak to wygląda w praktyce? Wyobraź sobie, że przychodzisz do urzędu załatwić jakąś sprawę. Zamiast frustracji związanej z barierami architektonicznymi, szybko znajdujesz windę, a przy recepcji widzisz oznaczenia w alfabecie Braille’a i pętlę indukcyjną dla osób niedosłyszących. Wewnątrz budynku tablice informacyjne mają kontrastową kolorystykę, ułatwiającą poruszanie się osobom niedowidzącym. To wszystko sprawia, że czujesz się komfortowo i masz poczucie, że Twoje potrzeby są brane pod uwagę.
A co, jeśli chcesz skorzystać z usług bankowych? Dzięki zastosowaniu projektowania uniwersalnego, bankomaty mają duże, kontrastowe przyciski, a strona internetowa banku jest dostępna dla osób niewidomych korzystających z czytników ekranu. Wszystko po to, aby każdy mógł skorzystać z tych usług samodzielnie i bez przeszkód.
Świetnym przykładem wdrażania koncepcji projektowania uniwersalnego jest modernizacja urzędu miejskiego w Pyskowicach. Oprócz windy, oznakowania w alfabecie Braille’a i pętli indukcyjnych, zaplanowano również przestrzenne, trójwymiarowe plany rozmieszczenia pomieszczeń, które ułatwią poruszanie się osobom niewidomym i niedowidzącym. To prawdziwy model dostępności dla wszystkich.
Korzyści dla wszystkich
Zastanawiasz się, kto tak naprawdę korzysta na projektowaniu uniwersalnym? Otóż – wszyscy! Osoby z niepełnosprawnościami zyskują możliwość niezależnego funkcjonowania i pełnego uczestnictwa w życiu społecznym. Ale korzyści odnoszą również pozostali użytkownicy.
Wyobraź sobie mamę z wózkiem dziecięcym lub seniora, którzy bez trudu poruszają się po przestrzeni publicznej. A co z osobami czasowo niesprawny-mi, na przykład po kontuzji? Dzięki dostosowanym rozwiązaniom, także oni mogą swobodnie korzystać z infrastruktury i usług. Ba, nawet dla osoby zdrowej, dobrze zaprojektowana przestrzeń czy produkt mogą okazać się wygodniejsze i łatwiejsze w użyciu.
W firmie projektującej strony internetowe doskonale zdajemy sobie sprawę, że dostępność to nie tylko kwestia architektoniczna. Równie ważne jest zapewnienie dostępu do informacji i usług cyfrowych. Dlatego nasze strony internetowe spełniają standardy WCAG, aby były użyteczne dla osób z różnymi niepełnosprawnościami. Wierzymy, że technologia powinna być narzędziem inkluzji, a nie wykluczenia.
Zmiana mentalności
Oczywiście, stworzenie w pełni dostępnego środowiska to nie lada wyzwanie. Wymaga nie tylko zmian architektonicznych czy technologicznych, ale przede wszystkim zmiany w mentalności całego społeczeństwa.
Jak słusznie zauważyła prof. Ewa Kuryłowicz, pionierka uniwersalnego projektowania w Polsce, “nie wystarczą pozytywne odniesienia władz, nie wystarczą zapisy ustawowe”. Kluczowe jest wyeliminowanie podwójnej moralności, hipokryzji i obłudy, gdzie przy deklaracjach chęci działania, decydenci wycofują się w momencie podejmowania decyzji.
Dlatego tak ważne jest, abyśmy wszyscy – rząd, samorządy, biznes, organizacje pozarządowe, a także zwykli obywatele – wspólnie budowali świadomość na temat uniwersalnego projektowania i jego korzyści. Tylko wtedy możemy stworzyć naprawdę inkluzywne społeczeństwo, w którym każdy będzie mógł w pełni uczestniczyć.
Droga do inkluzji
Tak, wiem – to ogromne wyzwanie. Ale warto pamiętać, że każdy z nas może mieć na to wpływ. Możemy zacząć od drobnych codziennych kroków, takich jak zgłaszanie barier, z którymi spotykamy się w naszym otoczeniu, lub aktywne wspieranie inicjatyw na rzecz dostępności.
Kolejnym krokiem może być edukacja – zarówno nas samych, jak i naszych bliskich. Warto dzielić się wiedzą na temat uniwersalnego projektowania, poznawać perspektywę osób z niepełnosprawnościami i zastanawiać się, jak możemy uczynić nasz świat bardziej inkluzywnym.
Pamiętajmy też, że dostępność to nie tylko obowiązek, ale także ogromna szansa. Inwestycje w projektowanie uniwersalne to nie tylko poprawa jakości życia milionów ludzi, ale także realne korzyści ekonomiczne. Jak zauważyła dr Iwona Palczewska z Instytutu Wzornictwa Przemysłowego, dobrze zaprojektowane produkty i usługi są tańsze, bo nie trzeba ich dostosowywać, a z nich może korzystać większa liczba osób.
Dlatego wierzę, że dostępność dla wszystkich to cel, który powinien przyświecać nam wszystkim. To inwestycja w lepszą przyszłość, w której każdy z nas będzie mógł w pełni uczestniczyć i korzystać ze swoich praw. Czas zacząć budować ten świat razem!
