Odpowiedzialność prawna za treści publikowane na stronach www
Kiedy Ola i Piotr Stanisławscy z Crazy Nauki poprosili mnie o wypowiedź na temat odpowiedzialności twórców internetowych za treści publikowane w sieci, pomyślałem sobie: “No przecież to oczywiste, że każdy z nas ponosi odpowiedzialność za to, co publikuje. Wystarczy sprawdzić fakty, zanim coś opublikujemy, prawda?” Niestety, sprawa wcale nie jest taka prosta.
W internetowym gąszczu informacji, które nierzadko okazują się być fake newsami oraz zalewu porad i opinii na każdy możliwy temat, bardzo łatwo jest stracić orientację co jest prawdą, a co nie. O ile w sieci znajdziemy sporo informacji na temat odpowiedzialności tzw. service providerów – dostawców usług hostingowych za transmitowane lub przechowywane przez nich treści, o tyle dużo trudniej jest znaleźć informacje na temat realnej odpowiedzialności tych, którzy te właściwe treści tworzą – tzw. content providerów.
Dlatego z radością przyjęłam zaproszenie od Oli i Piotra do udziału w audycji Homo Science emitowanej na antenie radia TOK FM, aby porozmawiać o odpowiedzialności twórców internetowych za treści publikowane w sieci. Podczas rozmowy starałam się przede wszystkim rozróżnić dwa rodzaje tej odpowiedzialności.
Odpowiedzialność service providerów
Czym innym jest odpowiedzialność service providerów, czyli dostawców usług hostingowych, a czym innym odpowiedzialność content providerów, czyli właściwych dostawców treści – blogerów, instagramerów, itp.
Dostawcy usług hostingowych – co do zasady – nie odpowiadają za rozpowszechniane na ich stronach www treści, przynajmniej do czasu, kiedy nie otrzymają oni wiarygodnej informacji, że przechowywane przez nich treści naruszają prawa osób trzecich. Dzieje się tak za sprawą zasady notice and takedown, jednej z najważniejszych zasad internetu, która polega na tym, że prawo zwalnia dostawcę usług z odpowiedzialności za znajdujące się na jego serwerze bezprawne treści pod warunkiem, że nie ma on wiedzy na temat tych bezprawnych treści.
Zasada ta nie chroni natomiast usługodawcy, który wie o bezprawności przechowywanych na jego serwerze treści i nic w związku z tym nie robi. Odpowiedzialność podmiotu świadczącego hosting jest możliwa w dwóch przypadkach: gdy posiada on wiedzę o bezprawnym charakterze udostępnionych za jego pośrednictwem danych, a także wtedy, gdy mimo otrzymania urzędowego zawiadomienia lub uzyskania wiarygodnej wiadomości o bezprawnym charakterze udostępnionych danych, nie uniemożliwił on dostępu do tych danych.
Odpowiedzialność content providerów
Drugi rodzaj odpowiedzialności to odpowiedzialność twórców internetowych – content providerów. Twórcy internetowi ponoszą pełną odpowiedzialność za publikowane przez siebie treści.
Aby odpowiedzieć na to pytanie, warto spojrzeć na blogosferę z nieco szerszej perspektywy i przypomnieć sobie jej początki. Pierwsze blogi to były pamiętniki opisujące wrażenia, przemyślenia i opinie ich twórców. Wraz z rozwojem blogosfery, zwiększyła się znacznie ilość blogów eksperckich, a teksty publikowane na prywatnych blogach zaczęły się profesjonalizować.
Dzisiaj zakres odpowiedzialności blogerów-ekspertów za treści publikowane w sieci zależy przede wszystkim od tego, w jaki sposób te treści są przekazywane. Jeżeli jako twórcy internetowi podkreślimy, że publikowane przez nas treści są naszymi prywatnymi opiniami i nie należy ich traktować jako porady zdrowotnej, prawnej, finansowej, itp., to wtedy dajemy jasny sygnał, że treści publikowane na blogu są jedynie naszymi prywatnymi opiniami i nie należy traktować ich jako profesjonalnych porad.
Trudno ocenić działania twórców w sposób ogólny, nie odnosząc się do konkretnych przykładów i, co istotne, również konsekwencji, jakie określone działanie wywołuje lub może wywoływać. Warto pamiętać, że twórcy internetowi podlegają dokładnie takim samym zasadom, jak każda inna osoba publicznie rozpowszechniająca różnego rodzaju informacje, prezentująca swoje poglądy i opinie.
Mam tutaj na myśli zarówno odpowiedzialność wynikającą z przepisów prawa karnego, jak i z prawa cywilnego, chociażby odpowiedzialność za naruszenie dóbr osobistych człowieka, w tym zdrowia. Penalizowane może być każde działanie bezprawne, które narusza lub zagraża prawom osób trzecich.
Regulamin naszej strony internetowej
Z prawnego punktu widzenia, podejmując działania w sieci, działania reklamujące nasze usługi, produkty, itp., świadczymy usługi drogą elektroniczną dla nieograniczonego kręgu odbiorców. Regulamin, zbiór zasad świadczenia owych usług, jest jednym z wymogów wynikających z przepisów ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną (art. 8 ustawy).
W regulaminie powinny znaleźć się informacje nie tylko na temat tego, jakie są zasady panujące na naszej stronie internetowej, dotyczące przykładowo zasad komentowania publikowanych przez nas treści, ale również różnego rodzaju zastrzeżenia i oświadczenia, które mogą być istotne dla naszych odbiorców. Regulamin jest również miejscem, w którym powinniśmy wskazać obszary, za które – jako usługodawcy – odpowiadamy, oraz obszary, gdzie nasza odpowiedzialność jest wyłączona. Pamiętając przy tym oczywiście o klauzulach niedozwolonych i prawach konsumenta.
Przykładowo, nasza strona www świadczy usługi sprzedaży diet i zestawów ćwiczeń oraz promuje wiedzę na temat zdrowego trybu życia. W regulaminie naszego sklepu internetowego, będącego częścią strony internetowej, powinno znaleźć się zastrzeżenie, że nasz odbiorca czy kupujący, zanim zdecyduje się na stosowanie określonej diety lub wykupi plan treningowy, powinien skonsultować się wcześniej z lekarzem lub dietetykiem. Warto również zastrzec w regulaminie, że publikowane treści są tylko i wyłącznie naszymi opiniami prywatnymi. Nie należy ich traktować jako porady i oficjalne wskazówki w danej dziedzinie życia.
Jak możemy zauważyć na przykładzie Michała Szafrańskiego, twórcy bloga Jak oszczędzać pieniądze, świadomość internautów z roku na rok jest coraz większa. Regulamin strony internetowej czy polityka prywatności nie jest już dla nikogo zaskoczeniem, a standardową częścią dobrze przygotowanej strony internetowej. Profesjonalizuje się również polska blogosfera – jest coraz więcej ekspertów, a twórcy internetowi mają coraz większą świadomość odpowiedzialności, która na nich ciąży.
Etyka działania
Raport Rola blogerów i youtuberów we współczesnym świecie, przygotowany we wrześniu 2016 r. przez Natalię Hatalską po Blog Forum Gdańsk, jednoznacznie pokazuje, że twórcy internetowi wiedzą, że mają wpływ na swoich odbiorców. Dlatego, mając świadomość zaufania, jakim darzą nas odbiorcy, warto publikować sprawdzone i wiarygodne treści, a gdy wyrażamy jedynie naszą prywatną opinię, zaznaczać, że jest to opinia, a nie fakt.
Moim zdaniem, twórcy internetowi powinni liczyć się z odpowiedzialnością prawną, chociażby wynikającą z ochrony dóbr osobistych. Musimy natomiast pamiętać, że w omawianych tutaj sytuacjach mamy do czynienia ze spieraniem się dwóch podstawowych wartości. Z jednej strony mamy wolność wypowiedzi gwarantowaną min. przez art. 10 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, z drugiej zaś strony mamy prawa jednostki, min. dobra osobiste człowieka.
Prawa te często ścierają się, są w pewnego rodzaju konflikcie. Dlatego, aby je wyważyć, należy każdą sytuację oceniać osobno. Nigdy nie jest jednak tak, że jako odbiorcy pozostajemy bezbronni. Każdy z nas ma prawo i możliwość obrony, gdy z obiektywnego punktu widzenia nasze prawa są naruszane w sieci.
Wszystkich nas obowiązuje etyka działania. Twórcy internetowi powinni pamiętać, że publikowane przez nich treści docierają do nieograniczonego kręgu odbiorców. Odpowiedzialność ciąży nie tylko na dużych twórcach internetowych, ale również na drobnych, początkujących blogerach. Świadomość istniejących zagrożeń powinna być wyższa również po stronie odbiorców. Od każdego z nas oczekuje się samodzielnego myślenia i sprawdzenia informacji u źródła. Warto o tym pamiętać i mówić głośno przy okazji różnego rodzaju spotkań dla twórców internetowych.
Strony internetowe to potężne narzędzie, które daje nam możliwość dzielenia się naszymi poglądami, opiniami i wiedzą z całym światem. Pamiętajmy jednak, że wraz z tą mocą, przychodzi również odpowiedzialność – zarówno prawna, jak i etyczna. Publikujmy sprawdzone, wiarygodne treści, miejmy świadomość wpływu, jaki mamy na naszych odbiorców, i pamiętajmy, aby zawsze działać z najwyższą starannością.
