Przywrócić świat dźwięków
Usiądź wygodnie, włącz film i pozwól, by Twoja wyobraźnia rozpędziła się na całego. Brzmi jak zwykłe popołudnie przed telewizorem, prawda? Ale co jeśli mówię o osobie niewidomej lub słabowidzącej? Dla nich ten zwykły, codzienny akt obcowania z kinem wygląda zupełnie inaczej. Brak możliwości pełnego odbioru warstwy wizualnej sprawia, że filmy stają się dla nich hermetyczne, a przyjemność płynąca z seansu jest mocno ograniczona.
Na szczęście istnieje rozwiązanie, które pozwala przywrócić tej grupie widzów dostęp do kinematografii – audiodeskrypcja. To technika, która polega na dodawaniu do ścieżki dźwiękowej filmu słownych opisów kluczowych elementów, takich jak sceneria, akcja czy wygląd postaci. Dzięki temu osoby niewidome i słabowidzące mogą aktywnie uczestniczyć w seansie, a kinowe przeżycie staje się dla nich pełne i satysfakcjonujące.
Choć audiodeskrypcja jest stosunkowo nową metodą, jej rozwój w ostatnich latach przybrał na sile. Coraz więcej filmów, spektakli teatralnych i innych przekazów wizualnych jest dostosowywanych z myślą o osobach z dysfunkcjami wzroku. Jednak wciąż jest to wyzwanie, przed którym stoi branża medialna i kulturalna. W tym artykule przyjrzymy się bliżej temu, czym jest audiodeskrypcja, w jaki sposób funkcjonuje i gdzie można znaleźć filmy z takim udogodnieniem.
Jak to działa?
Audiodeskrypcja to nic innego, jak dodatkowa ścieżka dźwiękowa nakładana na oryginalną ścieżkę filmu. Jej zadaniem jest przekazanie osobom niewidomym i słabowidzącym kluczowych informacji wizualnych, których nie mogą odebrać samodzielnie. W praktyce wygląda to tak, że w momentach, gdy na ekranie nie ma dialogów, lektor czyta krótkie, precyzyjne opisy aktualnie rozgrywającej się akcji, wyglądu postaci, scenografii czy innych istotnych elementów.
Narracja audiodeskrypcyjna musi być starannie przygotowana i zgrywana z oryginalną ścieżką dźwiękową. To nie lada wyzwanie, bo opis nie może zakłócać dialogów, muzyki ani efektów dźwiękowych, a jednocześnie musi być na tyle treściwy i szczegółowy, by pozwolić widzowi niewidomemu lub słabowidzącemu w pełni zrozumieć to, co dzieje się na ekranie.
Dlatego też audiodeskrypcje tworzone są przez specjalistyczne, wykwalifikowane zespoły. Składają się one z reżyserów, lektorów, lingwistów i osób z dysfunkcjami wzroku, które czuwają nad tym, by opis jak najlepiej odzwierciedlał przekaz filmowy, a jednocześnie był dostosowany do potrzeb użytkowników.
Jeśli zastanawiasz się, jak taka audiodeskrypcja brzmi w praktyce, to posłuchaj fragmentu filmu z takim udogodnieniem. Możesz to zrobić na przykład na stronie Ninateka, gdzie dostępnych jest wiele tytułów z audiodeskrypcją.
Kto z tego korzysta?
Audiodeskrypcja to rozwiązanie, z którego mogą skorzystać osoby niewidome oraz te z różnymi stopniami dysfunkcji wzroku. Szacuje się, że w samej tylko Polsce jest to około 1,5 miliona obywateli. To spory rynek, który przez długi czas pozostawał w dużej mierze wykluczony z kultury audiowizualnej.
Warto podkreślić, że audiodeskrypcja nie jest przeznaczona wyłącznie dla osób całkowicie niewidomych. Z tego udogodnienia chętnie korzystają także osoby słabowidzące, mające problemy ze wzrokiem w wyniku różnego rodzaju schorzeń czy urazów. Audiodeskrypcja pomaga im w pełniejszym zrozumieniu i doświadczeniu projekcji filmowej.
Co ciekawe, z tej formy opisu korzystają również osoby, które nie mają żadnych dysfunkcji wzroku. Może to być na przykład kierowca, który słucha filmu w samochodzie, lub osoba ucząca się języka obcego. Dodatkowa warstwa dźwiękowa ułatwia im śledzenie fabuły i czerpanie przyjemności z seansu.
Podsumowując, audiodeskrypcja otwiera drzwi do kinematografii przed szerokim gronem odbiorców. To niezwykle ważne udogodnienie, pozwalające osobom dotkniętym niepełnosprawnością wzroku na aktywny udział w życiu kulturalnym.
Gdzie znaleźć filmy z audiodeskrypcją?
Mimo że audiodeskrypcja jest coraz szerzej stosowana, wciąż nie każdy film i spektakl teatralny jest nią objęty. Dlatego osoby niewidome i słabowidzące muszą korzystać z wyspecjalizowanych zasobów, by znaleźć tytuły dostosowane do ich potrzeb.
Jednym z takich miejsc jest Dział Zbiorów dla Niewidomych, który udostępnia filmy z audiodeskrypcją w ramach Krajowego Zasobu Cyfrowych Filmów z Audiodeskrypcją. To inicjatywa Mazowieckiego Stowarzyszenia Pracy dla Niepełnosprawnych De Facto, współfinansowana przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Zasoby te są dostępne dla czytelników z orzeczonym stopniem niepełnosprawności uniemożliwiającym czytanie zwykłego druku.
Innym źródłem, z którego mogą korzystać osoby niewidome i słabowidzące, jest Ninateka – platforma Narodowego Instytutu Audiowizualnego. Znajdziemy tam nie tylko filmy pełnometrażowe, ale także spektakle teatralne i programy telewizyjne z audiodeskrypcją.
Audiodeskrypcję filmów oferuje również Fundacja Kultury Bez Barier Adapter. Na jej stronie internetowej można znaleźć informacje o tytułach z udogodnieniami dla osób z dysfunkcjami wzroku, a także samodzielnie sprawdzić, czy dany film jest wyposażony w audiodeskrypcję.
To tylko kilka przykładów miejsc, gdzie osoby niewidome i słabowidzące mogą odnaleźć filmy dostosowane do ich potrzeb. Warto pamiętać, że coraz więcej platform streamingowych, kin i organizatorów wydarzeń kulturalnych podejmuje starania, by zapewnić audiodeskrypcję dla swoich produkcji. To dowód na to, że potrzeby tej grupy widzów są coraz lepiej rozumiane i zaspokajane.
Jak wygląda przyszłość audiodeskrypcji?
Choć audiodeskrypcja nieprzerwanie się rozwija, wciąż jest wiele do zrobienia, by stała się standardem, a nie niszowym udogodnieniem. Kluczowe wyzwania, przed którymi stoi ta technologia, to m.in. zwiększenie liczby tytułów z takim opisem, podniesienie jakości audiodeskrypcji oraz popularyzacja jej stosowania.
Z optymizmem patrzę na perspektywy tego rozwiązania. Coraz więcej producentów filmowych, telewizyjnych i twórców sztuki zdaje sobie sprawę z potrzeby zapewnienia osobom niewidomym i słabowidzącym pełnego dostępu do kultury audiowizualnej. Także sami odbiorcy, świadomi swoich praw, domagają się, by twórcy uwzględniali ich potrzeby.
Ponadto, rozwój technologii sprawia, że audiodeskrypcja staje się coraz bardziej dostępna i intuicyjna w użytkowaniu. Już teraz na wielu platformach streamingowych możemy włączać opis głosowy jednym kliknięciem, a w kinach coraz częściej udostępniane są specjalne słuchawki ułatwiające odbiór audiodeskrypcji.
Jestem przekonany, że w najbliższych latach audiodeskrypcja stanie się powszechnym standardem, a osoby niewidome i słabowidzące będą mogły w pełni korzystać z dorobku kinematografii i sztuki. To niezwykle ważne, by nikt nie czuł się wykluczony z życia kulturalnego. Audiodeskrypcja jest jednym z kluczowych narzędzi, które mogą to zmienić.
Dlatego zachęcam Cię, byś zwracał uwagę na to, czy Twoje ulubione filmy, seriale czy spektakle są wyposażone w ten rodzaj udogodnienia. Jeśli nie, daj znać twórcom i organizatorom, że jest to dla Ciebie ważne. Wspólnie możemy sprawić, by świat sztuki i rozrywki stał się bardziej inkluzywny i dostępny dla wszystkich.
